Kleine ecologie voor scouts
Scouts van 10 tot 12 jaar kamperen, doen spellen zoals spoorzoeken, oriënteren en kaartlezen, touwwerk, EHBO, koken en hout sprokkelen of hakken voor een kampvuurtje, een put slaan voor water, of samen bouwen van een hut in het bos. Natuur en milieu spelen een steeds belangrijker rol in het scoutswerk. Deze aflevering van Beter 1x Zien is bedoeld om scouts iets van ecologische techniek bij te brengen. Je kunt denken aan: vuil water zuiveren maar bijvoorbeeld ook aan hoe je overtuigend het verschil kunt laten zien tussen goede humusrijke biologische landbouwgrond en landbouwgrond die door kunstmest, pesticiden en zware machines dood gemaakt is, geen structuur meer heeft en bij regen onder water staat, en waarin bij droogte gewassen snel verkommeren.
Eerst beschrijven we hoe je een mini helofytenfilter maakt waarmee je van vies afvalwater natuurlijk zuiver water maakt en dan een leuk experiment mogelijk maakt.
Daarna de ‘2 kannenproef’ om het verschil te laten zien tussen levende en dode landbouw- (of tuinbouw-)grond.
Het filter. Voor het zelf maken van een mini helofytenfilter zoek je een in veel huishoudwinkels verkrijgbare glazen sapkan van 3,5 liter met kraantje.
In de waterkan eerst een laagje schelpengrit van 5 cm aanbrengen. Daarboven een laag leggen van 8 cm kleine en dunne vlokjes van uiteen getrokken steenwol (een restje van een steenwol isolatiedeken is prima) vermengd met wat tuinaarde, liefst met daarin nog wortelrestjes van een vroegere plant. De laag licht aandrukken. De rest van de kan wordt gevuld met een papyrusplantje met flinke wortelkluit, aangevuld met een mengsel van de eerder genoemde aarde met wortelrestjes en wat grof zand. Die papyruswortels zorgen voor zuurstof en er langs vormen zich bacteriekolonies die het water gaan zuiveren. De papyrus is een in tuincentra verkrijgbare kamerplant. Tussen de stengels een laagje schelpengrit tot aan de rand van de kan strooien.
Papyrus heeft veel zonlicht nodig en groeit prima op afvalwater. Hoe kom je daar aan? Echt vies water krijg je in een leeg melkpak gevuld met kraanwater dat je mengt met een paar lepels kattenvoerkorrels.
Na een dag of tien kun je dit vieze water gaan opgieten en na een tot twee weken kun je helder water uit de kan aftappen en dan wordt het tijd voor onze eerste test.
Neem een paperclip, leg die op een stukje keukenrolpapier en laat dit stukje voorzichtig drijven in een schotel gevuld met het gezuiverde water. Als het papier doorweekt is dit behoedzaam met een rietje of dun stokje rond de paperclip omlaag drukken en dan moet de paperclip blijven drijven! Hij doet wat schrijvertjes of schaatsenrijders doen die op het water lopen van een heldere vijver of bergbeek. Dit kan dankzij de oppervlaktespanning, die groot is bij helder zuiver water dat genoeg ‘veerkracht’ heeft om de paperclip te laten drijven! Wat afwasmiddel of zeepwater toevoegen en de paperclip zinkt als een baksteen. De oppervlaktespanning valt weg en de ‘veerkracht’ verdwijnt.
De ‘2 kannenproef’. Niet minder overtuigend! Verzamel twee monsters landbouwgrond (niet al te grote kluiten, die in een hangrekje in de waterkan passen). Eén van een akker (land- of tuinbouw) waar kunstmest is gestrooid, met zware machines is geploegd en waar met bestrijdingsmiddelen wordt gespoten. De andere kluit is van een biologisch akkerbedrijf of een biologische volkstuin. Beide kannen helemaal vullen met kraanwater, de kluiten op rekjes er zonder te stoten in hangen en kijken wat er gebeurt, na een kwartier, na een paar uur, na 24 uur. Welke kluit blijft het langst heel en welke begint al direct uit elkaar te vallen en op te lossen, het water troebel makend? De biologische blijft heel lang heel dankzij zijn humusrijke vezelstructuur. De andere mist die structuur en valt uiteen. Reken maar: planten in zulke grond hebben het slecht!
In dit YouTube-filmpje is het duidelijk te zien.